Szanowni Państwo,
Od kilku dni toczy się wzmożona dyskusja na temat prac nasadzeniowych realizowanych z naszym udziałem na terenie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Obok interwencji osób prywatnych otrzymaliśmy prośby o wyjaśnienia ze strony mediów. Jest to również przedmiot wymiany opinii na licznych forach internetowych. W odpowiedzi na kierowane do nas zapytania i w odniesieniu do obserwowanych postów chcieliśmy dokonać podsumowania, odnoszącego się wyłącznie do kwestii merytorycznych.
Jedną z pierwszych reakcji osób wizytujących w ostatnim czasie Łęgi było przypuszczenie, iż prowadzone prace związane są z budową ogrodzenia, co w konsekwencji doprowadzi do zamknięcia tak chętnie odwiedzanego przez wszystkich uroczyska. Posiadane przez nas informacje nie wskazują na działania zmierzające do zamknięcia tej części doliny Warty, należy jednak przestrzegać aktualnych obostrzeń związanych z obowiązującym stanem epidemii.

W nawiązaniu do zarzutu o nielegalnym posadzeniu wierzb, informujemy, iż w opinii ZPKWW takie działanie nie łamie prawa, jest elementem prowadzonej działalności proekologicznej związanej z zachowaniem i odtwarzaniem cennych zasobów przyrodniczych i założeniami zrównoważonego rozwoju. Tym bardziej zdumiewa fakt, że sadzenie drzew, które w przyszłości mają pełnić funkcję biocenotyczną, jest postrzegane jako rzecz karygodna.

Posadzona wierzba krucha (Salix fragilis) jest gatunkiem rodzimym dla flory polskiej i kluczowym edyfikatorem priorytetowego typu siedliska łęgu wierzbowego Salicetum albo-fragilis, wymienionego w załączniku I dyrektywy siedliskowej. Wraz z innymi zbiorowiskami łęgów siedlisko to stanowi blisko 40% powierzchni wyznaczonego tu specjalnego obszaru ochrony Natura 2000 PLH300012 Rogalińska Dolina Warty.

Zgodnie z zarządzeniem nr 2/13 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 24 lipca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru, identyfikacja istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, jako zagrożenie istniejące wykazała „brak odpowiedniej ilości martwego drewna”. Posadzenie wierzb, które w przyszłości prowadzone będą w formie głowiastej, stanowi odpowiedź na ten deficyt. W dojrzałej fazie rozwojowej, czyli już w wieku 20 lat dziuple i płytsze ubytki kieszeniowe „głów” oraz rozległe próchnowiska w wewnętrznych częściach drzewa zapewniać będą niezwykle pożądane nisze ekologiczne, niezbędne dla licznych gatunków ptaków i owadów związanych z martwym drewnem.

Na Łęgach Rogalińskich próchnowiska zamierających dębów w większości znajdują się w otwartych dziuplach, w tym w martwych kłodach, przez co są silnie przesuszone, lub okresowo zalewane deszczem, a to nie sprzyja zachowaniu odpowiednich warunków występowania takich gatunków jak np. ściśle chroniona pachnica dębowa, wymieniona w załączniku II dyrektywy siedliskowej czy innym ustawowo chronionym owadom np. tęgoszowi rdzawemu czy kwietnicy okazałej. Co prawda stan siedliska dla pachnicy w rejonie Rogalin – Rogalinek określono jako „dobry” ale to właśnie na tym etapie musimy rozpocząć działania tworzenia nowych siedlisk, tak aby zachować ciągłość istnienia gatunku i nie dopuścić do załamania się jego populacji. Z racji szybkiego wzrostu i wczesnego wykształcania się próchnowisk sadzenie wierzb głowiastych jest podjętym przez nas zadaniem celowym, ukierunkowanym na zachowanie chronionych kariofagów (próchnojadów), ponieważ piramida wiekowa populacji miejscowych dębów ma charakter regresywny, przewidujemy wystąpienie poważnej luki pokoleniowej w zakresie zasobu drzew posiadających próchnowiska na przestrzeni najbliższych lat.

Jest to również obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 PLB300017 Ostoja Rogalińska, warto więc wspomnieć o chronionych przedstawicielach awifauny, uzależnionych siedliskowo od dziuplowisk, zapewnianych przez wierzby np. dudka czy silnie powiązanych troficznie z próchniejącymi drzewami, dzięciołów.

W skali całego Rogalińskiego PK a nawet w skali lokalnej tzw. Łęgów Rogalińskich nasadzenie 94 wierzb, nie zaburzy naszym zdaniem układu miejscowych panoram a będzie raczej urozmaiceniem tego, skądinąd kulturowego krajobrazu. Aby doczekać się zamierzonego efektu potrzeba czasu. Owszem, żywokoły wyglądają dziś mało spektakularnie, w porównaniu do kilkusetletnich dębów rogalińskich, jednak wykorzystanie ich to zabieg przemyślany, bowiem w przeciwieństwie do młodych sadzonek, żywokoły na starcie przeganiają ją we wzroście o kilka lat. Najbliższe lata zweryfikują, czy wszystkie z posadzonych drzew przyjmą się zgodnie z zamierzeniem, przywołując do życia dawny krajobraz.

Odnosząc się do szczegółowych celów ochrony Rogalińskiego Parku Krajobrazowego należy pamiętać o tych, dotyczących konieczności zachowania kompleksu zbiorowisk roślinnych związanych funkcjonalnie z doliną rzeki Warty, zachowania populacji rzadko występujących oraz zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt, zachowania walorów biocenotycznych oraz bogactwa gatunkowego lasów porastających dno doliny, czy zachowania elementów dziedzictwa kulturowego wraz z ich otoczeniem. Niestety wszystkie te cele są bardzo zagrożone co jest związane z wieloma negatywnymi zjawiskami obserwowanymi na tym terenie. Głównym powodem jest zmiana reżimu wodnego Warty, przesuszenie doliny, brak odnowień naturalnych dębów, topoli, wierzb i innych gatunków drzew tworzących łęgi nadrzeczne, wzmożony ruch pieszych, samochodów i quadów oraz wiele innych negatywnych zjawisk. Dlatego w niedalekiej przyszłości zmuszeni będziemy do podejmowania różnych kroków w celu ratowania tego unikatowego zakątka naszego regionu dla przyszłych pokoleń.

Trudno zgodzić nam się z szeregiem zarzutów i oskarżeń dotyczących decyzji o wprowadzeniu nasadzeń wierzbowych na Łęgach Rogalińskich. Często używane w tym kontekście pojęcie „bezpowrotne zniszczenie”, lub “dewastacja” według Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego nie ma racjonalnego uzasadnienia, ponieważ żaden z elementów ekosystemu nie został uszkodzony a w wymiarze krajobrazowym nie usunięto żadnego z komponentów. Stwierdzenie, iż szpaler posadzonych wierzb zasłoni najbardziej charakterystyczne dęby również nie jest uprawnione. Najczęściej fotografowane dęby tworzą grupę kilkudziesięciu drzew. W chwili obecnej oraz po wykształceniu się koron nasadzonych wierzb, żaden z nich nie zostanie przesłonięty w sposób uniemożliwiający wykonanie ujęcia pełnej sylwetki poszczególnych drzew czy ich zgrupowań.

Dbałość o względy przyrodnicze jest obowiązkiem statutowym Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego. Nie pozostajemy jednak zamknięci na opinie zewnętrze dlatego deklarujemy, że we współpracy z Majątkiem Rogalin, dokonamy oceny powstałego nasadzenia i podejmiemy dalsze decyzje o jego ewentualnym przemodelowaniu uwzględniając czynnik estetyczny.

Tych wszystkich, których interesuje szerszy kontekst historyczny przemian krajobrazowych odsyłamy do informacji zamieszczonej w tej sprawie na stronie internetowej Majątku Rogalin.

W związku ze stanem epidemii nie możemy spotkać się z Państwem osobiście, jednakże nie pozostajemy zamknięci na dalszą merytoryczną dyskusję. Wszelkie pytania prosimy kierować mailowo na adres: sekretariat@zpkww.pl z dopiskiem “Wierzby w Rogalinie”. Mimo ograniczonej liczby dyżurujących pracowników postaramy się odpowiedzieć jak najszybciej.